Ikona to obraz sakralny malowany najczęściej farbami olejnymi na drewnianej desce oklejonej płótnem przedstawiający wizerunki: Jezusa Chrystusa, Matkę Bożą, Archanioła Michała, świętych oraz sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne, a także świętą rodzinę. Ikony to wyjątkowe dzieła sztuki poruszające duszę, zachwycają nie tylko piękną stylistyką, staranie dobranymi kolorami, dbałością o detale, lecz także głębią. Ikona to nie tylko obraz przedstawiający wybrane wizerunki lub sceny.
Ikony religijne mają za zadanie opisywać i głosić Dobrą Nowinę oraz objawiać Słowo Boże docierając do serca. To rodzi wiarę. Ponadto dotykają one umysłu przez walory artystyczne. Ręcznie malowane ikony to niezwykły pomysł na prezent dla nowożeńców na ślub, dla dziecka na Chrzest Święty, na Pierwszą Komunię Świętą, na Bierzmowanie, na upominek dla księdza, katechetki, organisty, ministranta lub szafarza, a także na urodziny, imieniny albo jubileusz dla wierzącej osoby.
Pisanie ikon krok po kroku
Wybór i przygotowanie deski – czyli podobrazia do ikony
Najpierw przygotowujemy deskę, czyli podobrazie, następnie przystępujemy do samego procesu malowania. Należy pamiętać o tym, że nakłada się kilka warstw farb na deskę, dlatego musi ona zostać odpowiednio dopasowana i przygotowana. Najlepsze są deski z drewna lipowego, można również kupić gotowe modele w sklepach dla ikonografów, niektóre z nich są już zagruntowane.
Ważne, aby drewno było odpowiednio wysuszone, wysezonowane, a także bezsękowe. Ponadto deska powinna posiadać szpongi, czyli listwy znajdujące się z tyłu, które chronią ikonę w późniejszym czasie przed odkształceniem lub przedwczesnym zniszczeniem. Farby nigdy nie nakłada się bezpośrednio na samą deskę.
Żeby wykonać ikony ręcznie malowane na drewnie, należy zadbać o podstawę obrazu. Suchą deskę należy pomalować roztworem wody klejowej, na którą przyklejony zostaje kawałek płótna. Trzeba zrobić to dokładnie, by powierzchnia deski była gładka i równa, unikając zmarszczeń lub zagnieceń. Po wyschnięciu na tę powierzchnię zostaje nałożony lewaks. Gdy on także wyschnie, wówczas można rozpocząć rysowane, złocenie i malowanie kolorami.
2. Projekt ikony – czyli co chcemy przedstawić
Niektórzy malowanie ikon nazywają pisaniem, inni malowaniem. Jednak, gdyby szukać odpowiedniej nazwy tej czynności to tak naprawdę ikonę pisze się malowaniem. Dlatego przed rozpoczęciem szkicowania rysunku, należy zastanowić się, co ma ten obraz opisywać i o czym opowiadać. Jest to obraz sakralny. Tu każdy kształt, kolor i detal mają znaczenie. Dlatego przed nałożeniem farb trzeba wykonać i przenieść na podobrazie własny projekt lub skorzystać z gotowego szablonu istniejących już reprodukcji.
Na gotowy skserowany już szablon reprodukcji przykładamy przeźroczystą kalkę i przytwierdzamy taśmą klejącą, aby się nie przesuwała. Następnie dobrze naostrzonym ołówkiem odrysowujemy najważniejsze linie, rozpoczynając od konturów postaci, stopniowo przechodząc do odrysowywania detali. Po skończeniu rysunku odwracamy kartkę na drugą stronę i brązową olejną farbą malujemy. Potem odwracamy kalkę i nakładamy ją na podobrazie, tak aby odcisnąć wzór.
3. Przeniesienie rysunku na deskę
Po przeniesieniu rysunku na podobrazie za pomocą rylca należy wyryć rysunek w zaprawie. Ma to na celu oddzielenie pozłoty od warstwy malarskiej. Po wyryciu rysunku, za pomocą cyrkla i kroczka rysujemy nimby, czyli okrągłe elementy w ikonie. Na końcu trzeba wyryć postacie i detale znajdujące się w nimbach. Kolejnym etapem jest zaimpregnowanie przed nałożeniem złocenia.
4. Malowanie kolorami i nakładanie złocenia
Po zaimpregnowaniu nakładamy złocenie. Do przyklejenia złoceń nanosimy kilka warstw kleju. Następnie naklejamy pojedynczo płatki złota na pomalowaną wcześniej klejem powierzchnię. Płatek złota dociskamy, nie przecieramy go. Jeden płatek złocieni można rozciąć nożyczkami i podzielić go na niewielkie elementy, nakładając małe kawałki złocieni na detale lub trudnodostępne miejsca. Do wykonania złoceń można wykorzystać płatki sztucznego złota w kolorze żółtym lub sztucznego srebra o barwie metalicznej.
Gdy złocenia zostaną wykonane, wówczas rozpoczyna się malowanie szat. W tym celu wykorzystywane są farby olejne lub tempera z dodatkiem żółtka, jako spoiwa. Malowanie ikon rozpoczynamy w określony sposób, czyli najpierw kolor podstawowy, później, cienie, potem światła, twarze, detale.
5. Podpisanie ikony religijnej
Przedostatni etap tworzenia ikony to jej podpisanie. To właśnie w tym momencie obraz staje się prawdziwą ikoną niewymagającą poświęcenia przez kapłana. Należy jednak pamiętać o tym, aby podczas rycia konturów, wyryć także litery niezbędne do podpisania ikony. Musi ona zostać podpisana, aby było wiadomo kogo lub jakie sceny przedstawia.
6. Konserwacja i zabezpieczenie ikony religijnej
Po namalowaniu ikony całość jest werniksowana. Można to zrobić na kilka sposobów, pierwszy pozwala wykorzystać olej twardo schnący, które daje efekt połysku. Warto skonsultować sposób konserwacji ikony z osobami posiadającymi większe doświadczenie. Nałożenie oleju twardo schnącego wymaga dokładności i położenia kilku warstw, które schną około kilkunastu dni. Jednak efekt jest godny wysiłku. Inna metoda to aplikacja na ikonę wodnego roztworu lakieru akrylowego za pomocą miękkiego pędzla. Wówczas zostanie uzyskany efekt satyny.